Verslagen atelierbezoeken i.s.m. KUNSTWERKT
In het voorjaar van 2015 vinden er atelierbezoeken plaats bij vijf kunstenaars en één kunstenorganisatie. Tijdens het bezoek wordt er niet alleen dieper ingegaan op het werk, de aanpak en de visie van de kunstenaar, maar ook op het kunstenaarsarchief.
Hieronder vind je een kort verslag van de atelierbezoeken in woord en beeld.
Martine Gyselbrecht
24 en 31 januari 2015
Martine Gyselbrecht vertelde tijdens de atelierbezoeken over haar loopbaan als textielontwerpster, haar inspiratiebronnen en het belang van een grote technische kennis.
Ze hecht een groot belang aan haar archief, dat bestaat uit textielstalen, technische fiches en ontwerpdocumenten. Met de stalen gaat ze nog steeds naar textielbeurzen om de ontwerpen te verkopen. Van elk staal kan ze steeds zowel de ontwerp- als de technische fiche terugvinden om deze opnieuw te maken.
Ze werkt aan één van de twee computergestuurde weefgetouwen die in haar atelier staan. Eén is voor eigen, vrij werk, het andere voor onderzoeken en opdrachten. Een probleem stelt zich bij de communicatie tussen het weefgetouw, de computer en de software die ze voor het ontwerpen gebruikt. De weefgetouwen, beide van eind jaren 1980, zijn verbonden met een laptop waarop de ontwerpsoftware geïnstalleerd is. Bij een crash van de laptop moet er steeds gezocht worden naar een model computer waarop de software draait, maar die ook nog communiceert met het weefgetouw. De laatste generatie laptops zijn immers 'te snel'. Een back-up van haar bestanden maakt ze door deze manueel over te zetten op een andere computer.
Haar archief is voor haar enerzijds een praktische instrument voor het recreëren van textielen. Anderzijds toont het ook de weg die ze als ontwerpster aflegde en de invloeden en inspiratiebronnen die ze verwerkte. Digitaal bewaart ze de ontwerpen en technische gegevens; de materialen bewaart ze fysiek en op papier. In haar mappen kan ze steeds teruggrijpen naar 40 jaar creatie.
Jasper Rigole
28 februari 2015
Jasper Rigole is een kunstenaar die rond herinneringen werkt en een eigen archief heeft uitgebouwd dat geclassificeerd en ontsloten wordt in een databank.
Op zijn achttiende kocht hij op de rommelmarkt zijn eerste 8mm films; ondertussen heeft hij een verzameling van duizend films. Die films vormen het 'Internationale Instituut voor de Conservatie, Archivering en Verspreiding van Andermans Herinneringen' (IICAVAH). Hij maakt er films en installaties mee.
Omwille van het gebruiksgemak en het in onbruik raken van het medium, werden alle 8mm films gedigitaliseerd. De gedigitaliseerde films zijn opgeslagen op harde schijven die geback-upt worden. Bijkomend worden de digitale bestanden opgeslagen in The Internet Archive, een website die als doel heeft om alle menselijke kennis te verzamelen en open te stellen.
Het archief wordt geordend en ontsloten. De films worden bewaard in een databank en worden geclassificeerd aan de hand van verschillende (sub)categorieën die in relatie staan met elkaar. Zo is de grootste categorie 'travel' (43%), gevolgd door 'family' (bijna 30%). Bekijk hier een foto van het classificatieschema. Daarnaast werd een website ontwikkeld om derden het archief te laten raadplegen. Bezoekers kunnen de films ontsluiten door het toevoegen van metadata. Het is een spel waarin je je kan opwerken tot senior executive archivist van IICAVAH. Wanneer je alle stappen doorlopen hebt, krijg je de mogelijkheid om een herinnering te adopteren.
Ook heeft hij projecten gehad met archieven van andere organisaties. Met kunstenaarsbiografieën uit het archief van Voorkamer heeft hij een online generator, 500 Letters, gemaakt. Hiermee kunnen kunstenaars, door het invullen van een aantal gegevens, een biografie genereren.
Fik Van Gestel
28 maart 2015
Op 28 maart vond het atelierbezoek bij Fik Van Gestel plaats. Hij vertelde over zijn inspiratiebronnen, schildertechnieken, en de manier waarop hij zijn werk bewaart en documenteert.
Hij documenteert zijn werk door het nemen van foto's. Voor de komst van de digitale fotografie werkte hij vooral met ekta's en kleinbeelddia's; in 1994 heeft hij zich een digitale camera aangeschaft. Die foto's drukt hij in klein formaat (thumbnail) af om een overzicht te hebben van zijn werk en om te weten waar al zijn werken zich bevinden. Daarnaast heeft hij een inventaris in Excel met vermelding van o.m. prijs, verzekeringswaarde... per schilderij.
Maar ook het creatieproces wordt gedocumenteerd. Hij maakt verschillende foto's van kunstwerken-in-wording. Op deze manier kan je de evolutie van ieder schilderij zien. Wanneer hij foto's gebruikt voor het maken van tekeningen, noteert hij de bestandsnaam van de foto op de tekening en weet hij steeds welke foto hij gebruikt heeft.
Naast het documenteren probeert Fik ook zijn werk op een goede manier te bewaren. Hij zorgt er o.a. voor dat het atelier en de stockageruimte stofvrij en goed geïsoleerd zijn, en controleert de schilderijen regelmatig op schade. Om knaagdieren te vermijden worden muizenvallen geplaatst. Tekeningen en aquarellen worden in mappen en kartonnen dozen bewaard. Op deze manier zijn ze afgeschermd van licht en beschermd tegen stof. Hij illustreerde het belang van goede bewaaromstandigheden met enkele persoonlijke ervaringen. Door een gaatje in de dakbedekking druppelde er ongemerkt water in de stockageruimte. Op een dag stelde hij vast dat schilderijen aan elkaar plakten: Er was een zwam gegroeid tussen twee schilderijen. Een aantal schilderijen waren vernietigd en beschadigd.
Vladimir Ivaneanu
3 mei en 19 mei 2015
In Gentbrugge bevindt zich het atelier van Vladimir Ivaneanu. De ruimte doet niet enkel dienst als een plaats waar hij en zijn vriendin creëren, maar er is ook ruimte om werken tentoon te stellen, een lange tafel voor gesprekken en ontmoetingen, een bibliotheek en ruimte voor het bewaren van archief en werken. Vladimir Ivaneanu wil met deze ruimte een open atelier creëren, waarbinnen niet alleen hij en zijn vriendin werken, maar dat ook openstaat voor studenten, kunstenaars of anderen die willen werken in de ruimte en met zijn grafiekatelier.
Naast het atelier als een plaats voor de artistieke creatie, bevindt zich hier ook het archief van Vladimirs vader, scenograaf Andreï Ivaneanu. Na jaren in dozen in een kelder gestaan te hebben, bewaart Vladimir het archief nu zelf in zijn atelier. Het archief van Andreï bestaat uit tekeningen, schetsen en collages voor kostuums, decors en voorstellingen, textielstalen, een volledig kostuum, een maquette en de volledige bibliotheek. In deze boeken werden regelmatig aantekeningen, schetsen en bedenkingen gemaakt die voor Vladimir van grote waarde zijn. De bibliotheekcollectie bracht hij, samen met zijn eigen collectie boeken, onder in een speciaal hiervoor ontworpen ruimte die letterlijk het middelpunt vormt van het atelier.
Het bewaren en beheren van het archief van zijn vader, naast zijn eigen archief, is voor Vladimir niet altijd eenvoudig. Na jaren bewaard geweest te zijn in een kelder bevindt het archief van Andreï zich in een vrij goede staat, maar wat dient er te gebeuren om het archief in deze staat te houden? Hoe kan dit materiaal geordend worden zodat het makkelijk vindbaar is en terug bruikbaar?
Naast het eigen beheer tracht Vladimir ook ander archief van zijn vader op te sporen. Welke instellingen, personen en organisaties bezitten nog tekeningen, kostuums en materiaal waar zijn vader de hand in had?
Wanneer hij terugkijkt naar het archief van zijn vader en de evolutie die hijzelf als kunstenaar doorlopen heeft, merkt hij een duidelijke invloed van het werk van zijn vader in zijn eigen creaties. Desondanks beiden actief waren in een andere tak van de kunstensector (theater en grafiek) merkt Vladimir toch dat hij, bewust en onbewust, aan de slag gaat met de beeldtaal van zijn vader.
Bij het tweede atelierbezoek bij Vladimir Ivaneanu was tevens Het Firmament, expertisecentrum voor de podiumkunsten, aanwezig. Zij kunnen Vladimir helpen met het zorgen en opsporen van het archief van Andreï Ivaneanu.
Het atelier en het archief en de bibliotheek van Andreï Ivaneanu kan je na afspraak bezoeken. Hiervoor kan je mailen naar vivaneanu@gmail.com.
Achter de schermen bij S.M.A.K.
8 mei 2015
Het collectie-team van het Gentse S.M.A.K. toonde hun werking en gaf uitleg bij de verschillende acties en taken die uitgevoerd worden.
Bruikleenverkeer
In de collectie van S.M.A.K. bevinden zich ca. 3500 werken, waarvan er elk jaar ca. 200 werken in bruikleen gaan naar verschillende tentoonstellingen en instellingen over de hele wereld. Wanneer een kunstwerk in bruikleen gaat komen er verschillende acties kijken: controle van het werk, het opstellen van een conditierapport, het werk verpakken of een aangepaste verpakking laten maken, het vervoer, alle kosten en verzekeringen hieraan verbonden, etc. Er wordt echter niet op elke bruikleenaavraag positief geantwoord. Een mogelijke bruikleen is afhankelijk van onder andere de staat van het werk en de omstandigheden waarin het reist en tentoongesteld zal worden.
Registratie
Elk werk in de collectie wordt door een registrator beschreven in het Adlib-registratieprogramma. Alle beschikbare informatie over de verwerving, beheer, conditie en bruikleenverkeer van het werk worden hierin opgenomen, evenals de link met andere werken of bibliotheekmateriaal.
Archief
Het S.M.A.K.-archief bestaat zowel uit het papieren archief van het vroegere museum voor hedendaagse kunst, als het archief van het huidige museum. Het oude archief wordt ook het abc-archief genoemd doordat men vroeger alles alfabetisch bijhield per kunstenaar en per locatie. Het archief binnen deze ordening sluit niet meer aan bij de huidige vorm en werking van de organisatie van het museum. De nieuwe ordening werd beter afgesteld op de huidige werking, waardoor het makkelijker vind- en bruikbaar is voor interne medewerkers of onderzoekers. Geïnteresseerden kunnen het archief raadplegen na afspraak (mailen naar Anne de Buck).
Restauratie en conservatie
Bij S.M.A.K. werken drie restauratoren, met elk hun eigen specialisatie. In het restauratieatelier wordt er niet enkel gerestaureerd, maar vooral ook geconserveerd. De grens tussen beiden is niet altijd even duidelijk.
Tegen een wand bevindt zich een rek met zogenaamde 'kunstenaarsdozen'. Dit zijn dozen, per kunstwerk, waarin zich reserveonderdelen, informatie of andere materialen bevinden (bvb. een specifieke lamp, de juiste grootte mosselen voor de mosselpot, pigment voor verf, …). Voor de conservatie of restauratie van een werk kan het van belang zijn om het juiste onderdeel op reserve te hebben. Echter, wat doe je met vergankelijke materialen (bvb. suikerklontjes, elastiek, …) of materiaal van de markt verdwijnt (bvb. gloeilampen)? In de kunstenaarsdozen probeert S.M.A.K. een reserve aan te leggen, maar men weet ook niet hoelang deze reserve standhoudt of aanvulbaar is.
Depot
Het depot van de schilderijen is geklimatiseerde ruimte (ca. 18-20 graden, 52% vochtigheid). Hier worden niet alleen schilderijen bewaard, maar ook kleine 3D objecten in speciaal hiervoor gemaakte verpakkingen en de werken op audiovisuele dragers, omdat deze een koelere bewaartemperatuur vragen.
Hiernaast zijn er nog een aantal andere depots, op de site of elders. Elk werk heeft een staanplaatsnummer waardoor men in het registratieprogramma kan nagaan waar elk werk zich bevindt.
Meer info?
KUNSTWERKT: 09 235 22 70 / info@kunstwerkt.be / www.kunstwerkt.be
Wie zelf meer wil weten over archiveren kan terecht bij de TRACKS-partnerorganisaties.